สังโยชน์ คือความพอใจ ไม่พอใจ เฉยๆ

สุขเวทนาก่อให้เกิดโสมนัส อภิชฌา กามราคะ

กามฉันทะก่อให้เกิดกามราคะ

กามตัณหาเหมือนไฟไหม้ป่า

กามตัณหาลุกลามเป็นโลภจริต ราคานุสัย โลภานุสัย กามุปาทาน

กามุปาทานกลายเป็นกามาสวะ

เมื่อไม่มีเวลาไม่มีโอกาสได้ศึกษาธรรม สดับธรรมจากพระอริยเจ้า และกัลยาณมิตรผู้รู้จริง ขบวนการของความอยากก็พัฒนาต่อไป จนฝังแน่นติดเป็นอุปนิสัย เป็นสันดานแห่งความอยาก ก่อให้เกิดอกุศลกรรมต่างๆ ความประมาทขาดสติก็ตามมา ความผิดพลาดต่างๆก็ตามมา ความทุกข์ตามมา วิบากกรรมตามมา

เมื่อความอยากได้ฝังหมุดลงในจิตใจของสรรพสัตว์ก็ยากที่จะไถ่ถอนได้ ถ้าเป็นฝุ่นผงหรือตะกอนก็จะทับถมสะสมเป็นตะกลัน จึงเรียกความพอใจที่แสนจะละเอียดแนบเนียนนี้ว่า “กามาสวะ” คือเป็นความเคยชิน เรียกว่า “อาสวัฏฐานียธรรม” ธรรมอันเป็นที่ตั้งแห่งอาสวะ ซึ่งเป็นกิเลสอย่างละเอียด ครอบครองหัวใจสัตว์ทั้งหลาย ให้ได้ติดในความอยาก ความรัก ความใคร่ ความเสน่หาอาลัย เรียกว่า กามารมณ์ อันติดเป็นนิสัยสันดาน เป็นบุคลิก พฤติกรรม เป็นสัญชาตญาณในที่สุด

รากเหง้าของความอยาก

รากเหง้าของกามาสวะ

เมื่อรวบรวมรากเหง้าและขบวนการวิวัฒนาการของความอยากออกมาเป็นแผนที่ อาจจะทำได้ ดังลำดับการพัฒนาการของมันดังนี้

• สุขเวทนาทางกาย ที่ขาดสติตามรู้ก่อให้เกิด
• โสมนัสเวทนาความรู้สึกพอใจ
• อภิชฌา คือความรู้พึงพอใจออกมาเป็นอาการทางจิต
• กามฉันทะ ความพอใจเป็นพฤติกรรมสนองตอบความอยาก
• กามราคะ ความสนุกสนานเพลิดเพลินในความพอใจ
• กามตัณหา อาการแสวงหาความสนุกยิ่งๆขึ้นไป
• โลภจริต แสดงอาการอยากได้ออกมาเป็นพฤติกรรม คำพูดในวัตถุกาม (รูป-เสียง-กลิ่น เป็นต้น)
• ราคานุสัย ความเคยชินที่ตอบสนองความอยากโดยไม่รู้ตัว
• โลภานุสัย แสดงอาการครอบครองตัวตนของตนและตัวตนของสิ่งที่ตนรักและครอบครอง
• กามุปาทาน ความอยากพัฒนาเป็นบุคลิกและพฤติกรรม การแสดงอาการทางกาย วาจา เป็นนัยยะ เป็นสัญลักษณ์แทนความอยากได้
• กาโมฆะ คือ ตกอยู่ในห้วงอารมณ์รักใคร่ อยากได้อย่างรุนแรง เมื่อประสบกับสิ่งที่ตนเองต้องการ แล้วติดจม แช่อยู่ในความรัก ความใคร่นั้นๆ
• กามาสวะ แสดงอาการแห่งความอยาก ความรัก ความต้องการ ออกมาในรูปแบบต่างๆ จนกลายเป็นนิสัย บุคลิก ทั้งทางกาย วาจา ใจ และก่อกรรมต่างๆ ทั้งที่เป็นกุศล และอกุศลได้อย่างเหมาะสมกลมกลืน

นี่คือสายโซ่แห่งการวิวัฒนาการของความรู้สึกสบายกาย เพียงชั่วขณะหนึ่งๆ แล้วขาดสติปัญญาตามรู้ มันจะพัฒนาตามแรงกระทบไปเรื่อยๆ จนครบวงจรของความพอใจจากกาย วาจา ทะลุถึงจิต และจากจิตทะลุถึงกาย แสดงออกมาทางกายกรรม วจีกรรม และมโนกรรมในที่สุด

พระพุทธยานันทภิกขุ