ตัวรู้ที่เป็นเวทนากับตัวรู้ที่เป็นสติต่างกันอย่างไร?

คำว่าเวทนาก็เป็นตัวรู้
ตัวรู้ในการเสพเสวยอารมณ์
ตัวสติก็แปลว่าตัวรู้สึกตัว

ระหว่างตัวรู้สึกปวด
กับตัวรู้สึกตัวต่างกันอย่างไร

เราปวดขาเป็นทุกขเวทนา
ตัวรู้สึกตัวเข้าไปดูตัวปวดขาเป็นอะไร
ถ้าไปรู้ว่าการปวดขาเป็นของฉัน
ฉันไม่ชอบ มันมีตัวอัตตาขึ้นมาแล้ว
สุขเวทนาความสบาย
ก็เป็นความสบายของฉัน
เป็นมิจฉาสติขึ้นมา

หรือว่าเรานั่งฟัง พอไม่พอใจก็ลุกหนี
เพราะไปสำคัญสิ่งที่เขาพูด
ว่าเป็นตัวเขาและเราเป็นผู้ฟัง
และไปสำคัญว่าสิ่งที่เขาพูด
ถูกหรือไม่ถูก ใช่หรือไม่ใช่
ถ้าไม่ถูกใจก็หนีอย่างเดียว
ถ้าถูกใจก็พูดคุยกันต่อไป
มันเป็นเวทนาทั้งขึ้นทั้งล่อง

ถ้าคนที่ไม่ฝึกวิปัสสนาเจริญสติ
จะไม่รู้เท่าทัน
หรือไม่รู้เท่าทันแต่ทนฟังไปก่อน

สมมติว่าเราต้องไปคุยกับผู้บังคับบัญชา
เราเลี่ยงไม่ได้เราต้องทนฟัง
เราก็อยู่ในสภาวะเก็บกด
ตรงนี้คือภาคปฏิบัติในชีวิตจริง
ว่าเรารู้เท่าทันเวทนา
ได้มากน้อยแค่ไหน

คนไข้กับหมอ

ตัวทุกขเวทนา
เปรียบเสมือนคนป่วยที่นอนบนเตียง
ได้ยาก็ดีขึ้น ขาดยาก็แย่ลง

ตัวรู้ สติ สมาธิ ปัญญา
เปรียบเสมือนหมอ ต้องดูอาการคนไข้

แต่ในกรณีที่เราไม่มีสติ สมาธิ ปัญญา
ที่ฝึกฝนมา
เราก็เป็นคนไข้ของอวิชชาตลอดเวลา
ได้หมอเถื่อนหมอผีมาจัดการอยู่เรื่อย
ก็ถูกหลอกอยู่เรื่อยๆ

เวทนาหลอกเราตลอดเวลา

เวทนาหลอกเราอยู่ตลอดเวลา
สุขเวทนาก็หลอกเรา
ทุกขเวทนาก็หลอกเรา

ทำอย่างไรไม่ให้ถูกหลอก
ก็ต้องทำตัววิปัสสนาปัญญา
ให้เกิดขึ้นมา

แล้วก็ตามเวทนา
เข้าไปที่ต้นตอของมัน
ว่าสุขเวทนาเกิดขึ้นได้อย่างไร
ทุกขเวทนาเกิดขึ้นอย่างไร

เรียกว่า สุขเวทนา
เหตุให้เกิดสุขเวทนา
การดับสุขเวทนา
และวิธีการดับสุขเวทนา

ทุกขเวทนา
เหตุให้เกิดทุกขเวทนา
การดับทุกขเวทนา
และวิธีการดับทุกขเวทนา

เข้าสู่หลักอริยสัจจ์สี่
เป็นหลักสากลที่แก้ปัญหาได้ทุกอย่าง

พระสารีบุตรเป็นผู้เลิศทางปัญญา
เพราะปัญญาเกิดขึ้นตลอดเวลา
เวทนาที่เกิดขึ้นตลอดเวลา
ทำให้เกิดสติ

ระดับของปัญญาจะมากแค่ไหน
ขึ้นอยู่กับระดับของสติ
สติจึงเป็น transformer
แต่ต้องเป็นสัมมาสติ

 

สงบสลับเคลื่อนไหวให้พอดี

ความสงบที่ไม่มีความตื่นตัว
เป็นความสงบที่หนักหน่วงถ่วงทับ
แต่เราต้องการความสงบที่โปร่งเบา
ความสงบที่ผสมกับการเคลื่อนไหว

ชีวิตจริงเราจะมี ๒ มิติ
มิติที่เกิดและดับ
มิติที่เกิด คือการเคลื่อนไหว
มิติที่ดับ คือความสงบ

ผสมผสานการเคลื่อนไหว
กับความสงบในสัดส่วนพอดีกัน
เราก็จะได้ความโปร่งเบาขึ้นมา

แต่ถ้าหากเราใช้ความสงบด้านเดียว
คือใช้ด้านดับ มันก็จะหนักหน่วง
แต่ถ้าเราใช้ด้านเกิดด้านเดียว
ก็จะหนักไปอีกแบบ

การผสมผสานระหว่าง
การเกิดดับแบบพอดี
ก็จะทำให้เราได้รับความโปร่งเบาสบาย
เป็นธัมมสัปปายะ

ความพร้อมทั้งปวงมารวมกันที่ตัวเรา
ที่จะต้องคอยปรับ
การปรับเราใช้หลักของรูปนาม
เป็นตัวปรับ

พึ่งไม่ได้ทั้งสุขและทุกข์

ในชีวิตจริงเราต้องเจอคนมากมาย
ที่ถูกชะตาและไม่ถูกชะตา
ในสถานการณ์ต่างๆ
ที่ก่อให้เกิดสภาวะทั้งสองตัวนี้
คือสุขกับทุกข์

ดังนั้นเราจึงเจริญสติให้มาก
สร้างตัวรู้ที่จะเข้าไปจัดการเวทนา
ให้มากที่สุดเท่าที่จะมากได้
เพื่อที่เวทนาทั้งสองอย่าง
จะทำร้ายเราไม่ได้
ตัวนี้เข้าไปสลายมันเสียก่อน

ตัวสุขเวทนาก็เพาะเชื้อ
ให้เกิดทุกขเวทนา
เพราะความพอใจตามใจเรา
ก็ไปขัดใจคนอื่น
สุขเวทนาก็กลายเป็นทุกขเวทนา

หลังจากนั่งสบายพอผ่านไป
ก็เป็นทุกขเวทนา
เพราะมันเป็นชราธรรม
ที่ต้องเปลี่ยนแปลงไป
ตามกฎของไตรลักษณ์

เพราะฉะนั้นพึ่งไม่ได้
ทั้งสุข ทุกข์ และอทุกขมสุขเวทนา
ต้องกำหนดรู้

สวรรค์นรกตกอยู่ในเวทนา

สุขเวทนาเป็นที่มาของคำว่าสวรรค์ สวรรค์ทั้ง ๖ ชั้นมาจากเวทนาทั้ง ๖ นั่นเอง เวทนาทางตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ ถ้าเราไปติดสุขทางตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ สวรรค์ ๖ ชั้นเกิดขึ้นทันที พอเวลาไปประสบกับสิ่งที่ตรงกันข้าม ความไม่พอใจในการเห็นรูป ได้ยินเสียง ได้กลิ่น ลิ้มรส ไม่พอใจในอารมณ์ เกิดนรกทันที เพราะฉะนั้นประตูนรกกับประตูสวรรค์อยู่ประตูเดียวกัน จะเปิดบานซ้ายหรือบานขวาเท่านั้นเอง บางคนความพอใจก็ไม่อยากได้ ความไม่พอใจก็ไม่อยากอยู่ ฉันจะสงบอย่างเดียว ไปสู่ความสงบตั้งแต่ฌาณ๑ ถึงฌาณ๘ กลายเป็นพรหม ๑๖ ชั้น ความละเอียดของชั้นจิตมากขึ้นไป ก็ยังหลุดพ้นไม่ได้ จุดสูงสุดของศาสนาพราหมณ์คือพรหม ยังอยู่ในหลักของไตรลักษณ์อยู่ดี

Direk Saksith
www.buddhayanando.com
f: พระพุทธยานันทภิกขุ, พลิกใจให้ตื่นรู้,
หลวงพ่อมหาดิเรก พุทธยานันโท, เซนสยาม,
Dynamic Meditation (นวัตกรรมแห่งสติ)